Συνέντευξη στην Αθηνά Κοροβέση

Η Δανάη Μπεζαντάκου αποτελεί μία γυναίκα που πολλές θα ήθελαν να της μοιάσουν. Το πλούσιο βιογραφικό της, παρά το νεαρό της ηλικίας της, πυροδοτεί πληθώρα σκέψεων στις νεότερες γενιές για το πού μπορεί να φτάσει κανείς, εάν, πρωτίστως αγαπάει αυτό με το οποίο ασχολείται επαγγελματικά, όπως η ίδια πολλές φορές μας επισημαίνει, αλλά κυρίως, αν επιμένει και δεν τα παρατάει στο πρώτο στραβοπάτημα.

Πρόεδρος του μη κερδοσκοπικού σωματείου iforU Greek Mentoring Network, διευθύνουσα σύμβουλος της ναυτιλιακής εταιρείας Navigator Shipping Consultants Ltd, πρόεδρος του Ελληνικού Συλλόγου Υποτρόφων Προγραμμάτων του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ (Hellenic U.S. Alumni Association), ιδρυτικό μέλος του YES Forum (Young Executives Shipping Forum), μέτοχος των οικογενειακών επιχειρήσεων Kefi S.A. και του Ξενοδοχείου MATILDA στην Ζάκυνθο. Όλοι αυτοί οι επαγγελματικοί τίτλοι αναδεικνύουν μία δραστήρια γυναίκα -παράλληλα και μητέρα της 9χρονης Διώνης- η οποία έχει διακριθεί και με πολλούς τιμητικούς τίτλους. Κάτι που μόνο τυχαίο δεν μπορεί να θεωρηθεί στην περίπτωση της Δανάης με την αστείρευτη ενεργητική παρουσία, κατά βάση στο χώρο της ναυτιλίας.

Το 2015 εκλέχθηκε από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ ως “Παγκόσμια Νέα Ηγέτης” (Young Global  Leaders) για τα έτη 2015-2020. Ενώ έναν χρόνο νωρίτερα επιλέχθηκε ως “Νέα Ευρωπαία Ηγέτης”. Παράλληλα συμπεριλήφθηκε στη λίστα με τους 40 επιχειρηματίες κάτω των 40 (40 under 40) για το ίδιο έτος, από το Fortune. Επιβραβεύσεις των κόπων της, απλές διακρίσεις ή ένα επιπλέον κίνητρο για συνεχή επαγγελματική ανέλιξη; Την απάντηση μας τη δίνει η ίδια στη συνέντευξη που ακολουθεί στα “Υστερόγραφα”. Απαντώντας μας σε πολλά ερωτήματα, αναφορικά με την επιχειρηματικότητα, τις γυναίκες επιχειρηματίες, τους νέους, την οικονομική κρίση και φυσικά για τον χώρο της ναυτιλίας – το δικό της, αξιολάτρευτο, επαγγελματικό “λιμάνι”.

Ξεδιπλώνοντας παράλληλα εξαίρετες πτυχές του χαρακτήρα της. Όπως εκείνη της συνεχούς μνημόνευσης των γονιών της για όλα τα αγαθά που της έχουν προσφέρει, κυρίως την αγάπη της για τη ναυτιλία. Κάτι που με τη σειρά της θα ήθελε να μεταδώσει και η ίδια στο παιδί της. Όπως και στη νεολαία της χώρας μας, την οποία δεν θα παύσει ποτέ να βοηθάει. Γιατί όπως τονίζει “η γνώση πρέπει να μεταλαμπαδεύεται από γενιά σε γενιά”. Ας αναγνώσουμε λοιπόν τις απαντήσεις που μας έδωσε.

 

Α.Κ.: Τι σημαίνει για εσάς το επιχειρείν;

Δανάη Μπεζαντάκου: Επειδή ταξιδεύω συνέχεια και συνεργάζομαι με εταιρείες από όλο τον κόσμο, είμαι σε θέση να πω πως η έννοια του επιχειρείν παίρνει διαφορετική διάσταση ανάλογα με τη χώρα στην οποία επιχειρεί κάποιος.

Σίγουρα στην Ελλάδα αυτό τον καιρό δεν είναι πολύ εύκολο να επιχειρείς. Τα αντικίνητρα, οι φόροι και η γραφειοκρατία την οποία έχει να αντιμετωπίσει ο επιχειρηματίας στη χώρα μας δεν έχουν τέλος και φυσικά κάθε άλλο παρά τον ενθαρρύνουν να συνεχίσει να επενδύει στην εταιρεία του και κατ’ επέκταση στην Ελλάδα.

Από την άλλη πάντα και η κρίση φέρνει ευκαιρίες. Και η επιχειρηματικότητα αυτό είναι, ευκαιρίες.

Για μένα το επιχειρείν είναι δημιουργία, είναι το κάνω κάτι διαφορετικό, είναι το ρισκάρω, είναι το δεν επαναπαύομαι σε αυτό που αγαπάω, επιμένω, και βέβαια τρώω πολλές -δεν θα το πω σφαλιάρες- αλλά αποτυγχάνω πολύ για να πετύχω. Οπότε θέλει μία συνεχή προσπάθεια και θέλει να το πιστεύεις πάρα πολύ για να συνεχίσεις και να επιτύχεις.

 

Α.Κ.: Για να το ειδικεύσω, τι σημαίνει για εσάς το γυναικείο και το νεανικό επιχειρείν; Και σας ρωτάω όχι μόνο διότι καταφέρατε σε μικρή ηλικία να εδραιωθείτε στο χώρο των επιχειρήσεων, αλλά και γιατί γνωρίζω ότι δείχνετε ευαισθησία για αυτά τα ζητήματα.

Δ.Μ.: Ως επιχειρηματίας, δεν πιστεύω ότι υπάρχει γυναικεία ή ανδρική επιχειρηματικότητα. Θεωρώ επομένως, πως το να είναι κάποιος καλός και επιτυχημένος στη δουλειά του, δεν εξαρτάται από το φύλο του. Απλώς υπάρχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά στην γυναίκα και στον άνδρα. Και βέβαια θα ξεκινήσω και θα πω ότι και τα δύο φύλα αξίζουν να έχουν ίσες ευκαιρίες σε αυτήν.

Για μένα, και από τις έρευνες που έχουν προκύψει, και από την εμπειρία μου μέσα από το iforU, βλέπουμε ότι οι γυναίκες δε ρισκάρουν αν δεν είναι σίγουρες για το επιτυχημένο αποτέλεσμα. Αλλά όταν ρισκάρουν είναι αρκετά πετυχημένες. Οι άνδρες, από την άλλη, τείνουν να είναι πιο αυθόρμητοι και να ρισκάρουν ευκολότερα, και χωρίς να έχουν την επιτυχία σίγουρη. Το χαρακτηριστικό της γυναίκας είναι να είναι αρκετά συναισθηματική, γι΄ αυτό και δεν θέλει να αποτυγχάνει πιο πολύ από το να επιτυγχάνει.

Αυτό όμως που έχει πάρα πολύ θετικό η γυναίκα είναι ότι είναι από τη φύση της αυτό που λέμε “multitasker”. Μπορεί να κάνει πάρα πολλά πράγματα μαζί και μπορεί να διαχειρίζεται και πολλούς ρόλους ταυτόχρονα (μητέρα, γυναίκα, σύζυγος, επαγγελματίας, φίλη κτλ.). Και αυτό πολλές φορές όμως, ναι μεν μπορεί να το κάνει, αλλά την φέρνει και αντιμέτωπη με τον εαυτό της στο που θα βάλει προτεραιότητα σε όλα αυτά και στο εάν θα ανταπεξέλθει επιτυχώς σε όλα. Γιατί όπως είπαμε και πριν, θέλει να είναι καλή σε όλα.

Η προσωπική μου άποψη είναι ότι αν οι γυναίκες προσπαθήσουν να θέσουν τις προτεραιότητές τους στο τραπέζι -προσωπικές και επαγγελματικές- και εργάζονται σκληρά με αγάπη και πάθος, κανείς (ή τουλάχιστον όχι η πλειοψηφία) δεν θα αμφισβητήσει τις ικανότητές τους στην εργασία.

Θέλοντας λοιπόν να βοηθήσω τις γυναίκες επιχειρηματίες και πιστεύοντας πως το mentoring και η μεταλαμπάδευση γνώσεων και εμπειριών από την προηγούμενη γενιά στην επόμενη, ή από ανθρώπους που αντιμετώπισαν δυσκολίες στην επαγγελματική τους καριέρα και θέλουν να βοηθήσουν όσους εισέρχονται τώρα στον επιχειρηματικό κόσμο, δημιούργησα μαζί με άλλες 4 γυναίκες επιχειρηματίες το iforU –  Greek Mentoring Network.

Τώρα, όσον αφορά το νεανικό επιχειρείν, δεν υπάρχει ωραιότερο πράγμα από το να δημιουργείς σε νεαρή ηλικία. Για μένα η δεκαετία 20-30 είναι η πιο δημιουργική ηλικία. Είναι η ηλικία που θα πέσεις και θα ξανασηκωθείς πιο εύκολα, αφήνεις τον εαυτό σου να πέσει και να σηκωθεί, γιατί δεν έχεις ακόμα πολύ εγωισμό, δεν έχεις την εμπειρία για να το πολυσκεφτείς, και η επιχειρηματικότητα είναι και φαντασία, είναι και δημιουργία. Οπότε υπάρχει πολύ φαντασία σ΄ αυτές τις ηλικίες.

Το αρνητικό στην Ελλάδα είναι ότι η επιχειρηματικότητα δεν υπάρχει στα σχολεία. Και είναι κάτι το οποίο για πολλά χρόνια το συναντούσαμε σαν κάτι -δεν θα το έλεγα κακό- αλλά δεν ήταν κάτι που έβγαινε σαν σωστή επιλογή εκείνη του επιχειρηματία. Ο επιχειρηματίας πρέπει να ξεκαθαρίσουμε στα σχολεία ότι είναι ένας άνθρωπος που αποφασίζει να επενδύσει στη χώρα του, άρα δεν μπορεί να τα μαζέψει και να φύγει εύκολα, πιστεύει στη χώρα του για να επενδύσει και δίνει πάρα πολλές δουλειές. Άρα αυτό σημαίνει ότι όσο πιο νέοι αποφασίζουμε, τόσο καλύτερα.

Όμως, δεν κάνουν και όλοι για επιχειρηματίες. Για αυτό ξανατονίζω, ότι είναι σημαντικό να εισαχθεί η έννοια της επιχειρηματικότητας στο σχολείο, και σ΄ αυτό να είναι ανοιχτά τα σχολεία και είναι -εγώ έχω τη χαρά να είμαι ομιλήτρια σε αρκετές ημέρες καριέρας, την επόμενη εβδομάδα στα Εκπαιδευτήρια Δούκα, πέρυσι στα σχολεία Ζηρίδη και σε κάποια άλλα σχολεία- και μεταφέρουμε αυτήν την εμπειρία, γιατί είναι σημαντικό τα παιδιά να βλέπουν και τους ανθρώπους που πράττουν και που κάνουν πράγματα για την κάθε χώρα, στην συγκεκριμένη περίπτωση για την Ελλάδα μας.

 

Α.Κ.: Στην επικείμενη ομιλίας σας, όπως μόλις μας είπατε, στα Εκπαιδευτήρια Δούκα για την ημέρα καριέρας, τι θα πείτε στους μαθητές;

Δ.Μ.: Το θέμα της επικείμενης ομιλίας μου σε παιδιά λυκείου των Εκπαιδευτηρίων  Δούκα, όπου θα είμαι κεντρική ομιλήτρια την ημέρα της καριέρας, θα είναι το πώς να αποφασίσεις νωρίς για το μέλλον σου. Άρα θα τους δώσω κάποιες συμβουλές για το τί ακολούθησα σε νεαρή ηλικία, το οποίο τότε φαινόταν αντίθετο με αυτό που έκαναν άλλα παιδιά της ηλικίας μου, όπως το να δουλεύω καλοκαίρι και να βοηθάω στις οικογενειακές επιχειρήσεις ή το να έρχομαι αρκετά συχνά στο γραφείο και να ακούω πράγματα και να μαθαίνω και όλο αυτό το κυνήγι που έκανα και με τους δικούς μου και με κάποιους άλλους φίλους,  δουλεύοντας και σε κάποια άλλα γραφεία. Δηλαδή τώρα βλέπω αρκετούς φίλους που μου λένε θα ήθελα το καλοκαίρι το παιδί μου να έρθει να δει τι γίνεται στο γραφείο, και το ακούω και από πολλούς στους κοινωνικούς κύκλους. Αυτό είναι πάρα πολύ σημαντικό. Δηλαδή πρέπει να καταλάβουν τα παιδιά ότι όταν κάνεις και κάτι δημιουργικό σε νεαρή ηλικία, δεν είναι κακό. Τα παιδιά έχουν πολλές φορές στο μυαλό τους ότι εάν κάνουν κάτι διαφορετικό από τα άλλα παιδιά της ηλικίας τους δεν είναι μέσα στη μόδα. Αυτό που τους λέω είναι ότι εγώ είχα την τύχη, και από την οικογένειά μου, να καταλάβω ότι οι ηλικίες 15-30 είναι οι ηλικίες που κάποιος είναι “σφουγγάρι”. Μαζεύει πολλή γνώση που μετά θα τη χρησιμοποιήσει σταδιακά στα εκάστοτε projects, στις εκάστοτε υποθέσεις που έχει για να λύσει, στα εκάστοτε προβλήματα. Επομένως θα τους μιλήσω, για τις εμπειρίες ζωής, μεταδίδοντάς τες όσο πιο απλά μπορώ.

Φυσικά θα τους μιλήσω και για τη ναυτιλία μας, γιατί θεωρώ ότι είμαστε η πρώτη δύναμη του κόσμου, νούμερο δύο είναι η Ιαπωνία, ακολουθεί η Κίνα και η Γερμανία. Μιλάμε για δισεκατομμύρια ανθρώπων, απέναντι σε μία Ελλάδα των δέκα εκατομμυρίων. Και αυτό, το να μπορεί η Ελλάδα να είναι πρώτη ανάμεσα σε δεκάδες χώρες από όλον τον κόσμο, και να διαχειρίζεται περίπου το 20% του παγκοσμίου εμπορίου, μία χώρα που είναι το 0,15% του παγκοσμίου πληθυσμού, είναι κάτι πολύ σημαντικό. Σημαίνει ότι έχουμε ένα πολύ καλό υλικό. Και βέβαια, και ο τουρισμός μας. Δηλαδή αυτά τα δύο είδη οικονομίας της χώρας μας είναι και η σπονδυλική μας στήλη, είναι αυτό που έχει φτιάξει την Ελλάδα. Είναι “ήλιος-θάλασσα και τ΄ αγόρι μου” η Ελλάδα, αλλά είναι ωραίο να δείξουμε, ότι υπάρχει αυτό αλλά έχει αρχίσει να περνάει. Οπότε είναι ωραίο να μεταλαμπαδευτεί και να δούμε πιο πολλές ευκαιρίες στην τεχνολογία, στη δημιουργικότητα, και γιατί όχι, να μπορέσουμε να μεταλαμπαδεύσουμε στους νέους μας ότι η Ελλάδα δεν είναι και μόνο η Αθήνα. Δηλαδή μπορούν να επιχειρούν ή να δουλεύουν και εκτός Αθηνών και να κινήσουν αρκετές ιδέες που είναι αυτήν την στιγμή ανενεργές στην επαρχία.

 

Α.Κ.: Με ποιον τρόπο το “iforU Greek Mentoring Network” μπορεί να πείσει μία γυναίκα να ξεκινήσει τη δική της επιχείρηση;

Δ.Μ.: Εμείς σαν iforU αναλαμβάνουμε να καθοδηγήσουμε γυναίκες που έχουν ήδη ξεκινήσει κάτι, που έχουν ήδη αναπτύξει μια επιχειρηματική δραστηριότητα. Και οι οποίες, μέσω του mentoring, θα καταφέρουν να βρουν λύσεις στα προβλήματα τα οποία έχουν εντοπίσει σε αυτήν.

Βέβαια, βοηθώντας αυτές τις γυναίκες να διατηρήσουν την επιχείρησή τους, το επόμενο στάδιο είναι αρκετές εξ αυτών να επηρεάζουν άλλες γυναίκες, οι οποίες θέλουν να επιχειρήσουν. Το συγκριτικό πλεονέκτημα του iforU είναι πως μέσα σε αυτό το δίκτυο οι γυναίκες γνωρίζονται μεταξύ τους, ανταλλάσσουν απόψεις, κάνουν συνέργειες και η μία παραδειγματίζεται και παρασύρεται, ας μου επιτραπεί ο όρος, από την επιτυχία της άλλης με αποτέλεσμα να πολλαπλασιάζεται ο αριθμός των γυναικών που αποφασίζει να επιχειρήσει αλλά και να ζητήσει βοήθεια γι’ αυτό.

Υπάρχουν πολλά επαγγέλματα γυναικών τα οποία δεν εμφανίζονται στην ελληνική οικονομία. Υπάρχουν αρκετές  γυναίκες που εργάζονται χωρίς να το γνωρίζουμε. Άρα αυτό, κινεί και άλλες γυναίκες να μπορέσουν να επιχειρήσουν από το σπίτι τους, να φτιάξουν μία μικρή εταιρεία κι αυτή σιγά σιγά να ανοίξει, ή αυτό που κάνουν σαν χόμπι και το μοιράζονται με άλλες φίλες ή με κάποιους άλλους ανθρώπους κοινωνικά, να μπορούν να το κάνουν επιχείρηση.

Άρα λοιπόν αυτό το οποίο κάνουμε είναι ότι φέρνουμε σε επαφή μέντορες με γυναικείες επιχειρήσεις και ακολουθούν το mentoring για ένα χρόνο – όλα αυτά γίνονται δωρεάν. Μέχρι τώρα έχουν ακολουθήσει το πρόγραμμα μέσα σε επτά χρόνια λειτουργίας από τη δημιουργία της ιδέας του iforU 80 επιχειρήσεις, αρκετές εκ των οποίων πηγαίνουν πάρα πολύ καλά. Αυτό λοιπόν στο οποίο βοηθάει το iforU είναι οι γυναίκες να πιστέψουν σε αυτό που κάνουν, να το βάλουν σε μία βάση.

Και βέβαια το iforU έχει στηρίξει συμβουλευτικά και πολλές δεκάδες άλλες επιχειρήσεις. Οι mentors έχουν την ικανότητα και τη θέληση να τις βοηθήσουν, να βρουν τρόπους και να εφαρμόσουν πρακτικές, ώστε να μειώσουν τα έξοδά τους, να αυξήσουν τις πωλήσεις τους ή να τους δώσουν νομικές συμβουλές που τυχόν χρειάζονται ώστε οι επιχειρήσεις τους να ακολουθήσουν μια ανοδική πορεία. Εδώ πρέπει να σημειώσουμε ότι οι περισσότερες από όσες ακολούθησαν τις συμβουλές των μεντόρων τους και δημιούργησαν ένα ρεαλιστικό business plan, είδαν θετικά αποτελέσματα.

Δηλαδή υπάρχουν κάποιες επιχειρήσεις, και σε πολύ αρχικό στάδιο, οι οποίες έρχονται και μας ζητάνε συμβουλές σε έναν τομέα, μπορεί να είναι συμβουλές οικονομικού χαρακτήρα (λογιστικές συμβουλές) ή και νομικού χαρακτήρα, ή κάποια επαφή με μία άλλη κυρία του iforU ή με κάποια επιχειρηματία ή με κάποια μεγάλη εταιρεία. Μπορεί π.χ. ένα μικρό φαρμακείο που προσπαθεί να φέρει μία μικρή σειρά από κρέμες να θέλει να συμβουλευτεί την Αpivita επί παραδείγματι. Γιατί και η Πρόεδρος της Αpivita, Νίκη Κουτσιανά, ξεκίνησε έτσι. Η Νίκη είναι πάρα πολύ κοντά στο iforU και πάρα πολλές γυναίκες πηγαίνουν και ζητάνε την άποψή της, και είναι πάρα πολύ ανοιχτή να μοιραστεί την εμπειρία της, γιατί κι αυτή κάποια στιγμή πήρε αυτό που πίστεψε πολύ και άρχισε να το πουλάει πόρτα-πόρτα. Και αυτό σιγά σιγά εξελίχθηκε σε ένα όνομα που έχει φτάσει μέχρι την Άπω Ανατολή.

Είναι πολύ όμορφο να μεταφέρεται η γνώση από τη μία γενιά στην άλλη. Αυτό είναι το πάρα πολύ σημαντικό και υπάρχουν πολλοί άνθρωποι που το θέλουν, αλλά και αυτό δεν έχει χτιστεί απ΄ το σχολείο. Και δεν υπάρχει και στην κουλτούρα του Έλληνα το να μεταδίδει τη γνώση, το να μοιράζεται την εμπειρία του, γιατί ο Έλληνας φοβάται όταν έχει μία ιδέα, να την μοιραστεί. Μην του την κλέψουν. Εγώ επειδή είμαι από τους ανθρώπους που μοιράζονται τις ιδέες τους και φυσικά κάποιοι -όχι τις έχουν αναπαράγει- αλλά έχουν προσπαθήσει κάτι παρόμοιο. Αλλά, όταν η Δανάη έχει μία ιδέα, πόσο ίδια μπορεί να την υλοποιήσει κάποιος άλλος; Θέλω να πω, αν η Δανάη το πιστεύει, το έχει αγαπήσει, το πονάει, είναι δυνατόν να κάνει ακριβώς το ίδιο κάποιος άλλος; Αλλιώς θα το κάνει κάποιος άλλος, αλλιώς το έχει αγαπήσει, αλλιώς το πονάει. Οπότε είναι ωραίο να μοιραζόμαστε μία ιδέα, που μπορεί κοινωνικά να βοηθήσει, γιατί είναι ωραίο να γίνει από πολλούς. Το θέμα είναι να μπορέσει να κρατηθεί αξιοπρεπώς και να υπάρξει κοινωνικά. Γιατί σίγουρα ο κάθε επιχειρηματίας και ο κάθε άνθρωπος πραγματοποιεί τις ιδέες του εντελώς διαφορετικά. Άρα είναι κάτι το οποίο θα ήθελα να δω να αλλάζει αν γίνεται. Να μπορούμε να βλέπουμε ότι είναι ωραίο να μοιραζόμαστε τις ιδέες μας. Εγώ πάρα πολλές φορές λέω ότι κι αν κάποιος κάνει την ιδέα που έχεις σκεφτεί πριν από εσένα, ίσως δεις και τις αποτυχίες. Δηλαδή ίσως την κάνει πράξη με καλύτερο τρόπο.

 

Α.Κ.: Θεωρείτε ότι το να διαθέτει κανείς “επιχειρηματικό μυαλό” αποτελεί έμφυτο ταλέντο ή αντιθέτως είναι κάτι που καλλιεργείται;

Δ.Μ.: Η απάντηση είναι ίδια με αυτή της ερώτησης που μας βασανίζει χρόνια: “η κότα έκανε το αβγό ή το αβγό την κότα;”

Η δική μου άποψη είναι πως αυτό εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Ο κάθε άνθρωπος διαθέτει διαφορετικά χαρακτηριστικά που θα τον βοηθήσουν στο να επιχειρήσει, όπως και το ότι επηρεάζεται διαφορετικά και από το περιβάλλον του.

Βέβαια έχουμε δει ανθρώπους να επιχειρούν σε πολύ δύσκολες καταστάσεις, σε πολύ δύσκολο περιβάλλον. Άρα θα πω ότι για μένα δεν είναι ούτε το ένα ούτε το άλλο. Μπορεί να έχει κάποιος επιχειρηματικό μυαλό και να το “καταστρέψει”, ή να δώσει αρκετή σημασία στην άποψη του κόσμου και εν τέλει να μην το τολμήσει. Μπορεί όμως να μην το έχει και να το αποκτήσει γιατί του τα έφερε έτσι η ζωή που είχε μία ευκαιρία και ήθελε να την αρπάξει.

Αυτό το οποίο πιστεύω, είναι ότι για μένα, είναι πολύ σημαντικό και το timing στη ζωή του κάθε ανθρώπου. Βασικό επίσης είναι οι επιχειρηματίες να αναγνωρίζουν και τα τρωτά τους σημεία και να βρίσκουν λύσεις σε αυτά.

Αν θέλω να κρίνω από τον εαυτό μου, ναι ήθελα πάντα να έχω ένα διαφορετικό σκεπτικό, δηλαδή σε ό,τι διαφωνούσα ήθελα πάντα να δω πώς θα ήταν το διαφορετικό και έκανα πράξεις για να δω αν είχα δίκιο ή άδικο. Αυτό με έφερε και στην επιχειρηματικότητα. Άλλα ναι, δεν νομίζω ότι είναι απόλυτο αν κάποιος γεννιέται ή γίνεται. Παίζουν πολλά ρόλο, δεν θα ήθελα να πω ή το ένα ή το άλλο.

 

Α.Κ.: Από την άλλη, ακόμα και εκείνος που διαθέτει αυτό το επιχειρηματικό μυαλό και εν τέλει δραστηριοποιήθηκε επαγγελματικά, κατά πόσο μπορεί να καταλάβει αν βρέθηκε στη λάθος συγκυρία ή με τους λάθος συνεργάτες; Και αν και όποτε το καταλάβει, πώς μπορεί να προχωρήσει στον χώρο των επιχειρήσεων, μετά από μία ενδεχόμενη μεγάλη απογοήτευση;

Δ.Μ.: Δεν θα το καταλάβει, τον φέρνουν οι καταστάσεις να το καταλάβει. Εγώ αυτό το οποίο θα πω είναι ότι ένας επιχειρηματίας πρέπει συνέχεια να ενημερώνεται, να ξέρει τι συμβαίνει στην αγορά, να δοκιμάζει, να πετυχαίνει, να μην μένει στη μόδα, να μην μένει στάσιμος. Αυτά θα τον κάνουν καλύτερο.

Όσον αφορά τις αποτυχίες, ο επιχειρηματίας βιώνει αποτυχίες και απογοητεύσεις πολύ συχνά. Αλλά θα πέσει 10 φορές για να σηκωθεί 11. Κι αυτό μπορεί να ακούγεται ακραίο, αλλά έτσι αυτή είναι η πραγματικότητα.

Αν δεν έχει όμως την ικανότητα, τη δύναμη και τη θέληση να μάθει από τα λάθη του, να είναι ευέλικτος και να εξελίσσεται ίσως πάψει πολύ γρήγορα να είναι επιχειρηματίας. Και είναι κάτι το οποίο το βλέπουμε με την κρίση. Γιατί στην Ελλάδα, από εκεί που βλέπαμε ότι προτεραιότητα ήταν το δημόσιο, ξαφνικά γυρίσαμε στο να γίνουμε επιχειρηματίες. Άρα βλέπουμε αρκετά παραδείγματα που πίστεψαν σε αυτό, αλλά τελικά δεν μπορούν να γίνουν επιχειρηματίες.

Όπως και προσωπικά θα σας πω, επειδή έχουμε ένα ξενοδοχείο στη Ζάκυνθο, ότι και στο νησί για πολλά χρόνια έβλεπα πολλούς ανθρώπους να δραστηριοποιούνται τουριστικά γιατί πήραν μία πολύ καλή σύνταξη και επειδή δεν είχαν κάτι άλλο να κάνουν, έκαναν το σπίτι τους ενοικιαζόμενα δωμάτια π.χ. Όπως επίσης από την άλλη, έχουμε μία mentee στο iforU η οποία είναι οδοντίατρος και όταν μας είπε ότι θέλει να ακολουθήσει το πρόγραμμα της είπαμε για ποιο λόγο, αφού είσαι οδοντίατρος. Και είπε ότι δεν είμαι μόνο οδοντίατρος είμαι και επιχειρηματίας, γιατί για να κρατήσεις ένα οδοντιατρείο έχεις προμηθευτές, έχεις κάποιους που πρέπει να πληρώνεις, πρέπει να κάνεις ένα μάζεμα των οικονομικών. Και καθίσαμε και σκεφτήκαμε ότι όντως, ο οδοντίατρος, η οδοντίατρος στην προκειμένη περίπτωση, είχε δίκιο. Δεν ήταν μόνο για να βγάζει δόντια και να κάνει σφραγίσματα, αλλά έπρεπε να πάρει τα φάρμακα, να βρει τους σωστούς προμηθευτές, να τα πάρει στη σωστή τιμή, να κάνει παζάρια, να μιλήσει με το λογιστή της, να κάνει φορολογική δήλωση, άρα και εκείνη έτρεχε. Όπως επίσης ένα άλλο παράδειγμα που λέω είναι τα περίπτερο. Νομίζω το περίπτερο έχει ίσως αρκετούς πιο πολλούς προμηθευτές από πολλές άλλες επιχειρήσεις.

Άρα αυτό το οποίο θέλω να ξαναγυρίσω και να πω είναι ότι όλα αυτά ξεκινάνε από τα σχολεία για να καλλιεργηθεί η επιχειρηματική κουλτούρα. Γιατί αυτή τη βλέπουμε σε πολλές φάσεις της ζωής μας. Το πρόβλημα αυτό εντοπίζεται καθώς τα σχολεία δεν καλλιεργούν την επιχειρηματική κουλτούρα στην επόμενη γενιά. Οι νέοι δηλαδή δεν είναι εξοικειωμένοι με την έννοια της επιχειρηματικότητας, με τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουν για να ξεκινήσουν μια νέα επιχείρηση, που θα πρέπει να απευθυνθούν γι αυτό κτλ. Με αποτέλεσμα ή να θέλουν να ανοίξουν καφέ ή σουβλατζίδικο ή να ξεκινούν κάτι καινοτόμο και στο πρώτο εμπόδιο να τα παρατούν.

Και εδώ θα πω κιόλας, και το έχω ξαναπεί, και ίσως ακουστεί λίγο ακραίο ότι και η οικογένεια είναι μία επιχείρηση. Και η οικογένεια θέλει business plan για να συνεχίσει να υπάρχει. Όσο και αν αυτό ακουστεί περίεργο. Επειδή αρκετοί φίλοι μου λένε έλα βρε Δανάη… Εγώ είμαι πολύ συναισθηματική, είμαι από τους ανθρώπους που όταν δουν μία ταινία που έχει ένα λυπηρό τέλος θα συγκινηθώ, δεν είμαι από τους ανθρώπους που όταν δουν μία ταινία δεν αντιδράω καθόλου. Φυσικά και έχω πολύ συναίσθημα, αλλά είναι βασικό να το δουλέψεις αυτό γιατί έχει πολλές αυξομειώσεις.

 

Α.Κ.: Μία από τις σημαντικότερες διακρίσεις που περιλαμβάνει το βιογραφικό σας, αν όχι η σημαντικότερη, είναι η εκλογή σας σαν Παγκόσμια Νέα Ηγέτης από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ για τα έτη 2015-2020 (Young Global  Leaders). Αποτέλεσε έναν επιπλέον τίτλο για εσάς, μία επιβράβευση των κόπων σας, ή ένα σημαντικότατο κίνητρο για συνεχή άμβλυνση των δράσεών σας;

Δ.Μ.: Σίγουρα ο τίτλος της Παγκόσμιας Νέας Ηγέτιδας ήταν πάρα πολύ σημαντικός για μένα, γιατί αυτούς τους τίτλους δεν μπορούμε να τους πάρουμε επειδή κάνουμε μία αίτηση, και δεν μπορούμε να τους πάρουμε επειδή είμαστε της μόδας. Σίγουρα όλοι αυτοί οι οργανισμοί βάζουν κάτω πάρα πολλά κριτήρια για να επιλέξουν κάποιον ο οποίος αντιπροσωπεύει το Φόρουμ για πέντε χρόνια και όχι μόνο, γιατί μετά γινόμαστε και alumni.

Ο τίτλος της Παγκόσμιας Νέας Ηγέτιδας με τιμά ακόμα περισσότερο καθώς οι υποψήφιοι ήταν πολυάριθμοι και όλοι τους πολύ σημαντικοί άνθρωποι και με εξίσου σημαντικό έργο. Όταν επιλέχθηκα το 2015 Παγκόσμια Νέα Ηγέτης δεν ήταν κάποιος άλλος από την Ελλάδα, και ήμουν νομίζω από τις πρώτες επιχειρηματίες γυναίκες. Όπως και σαν Νέα Ευρωπαία Ηγέτης, όταν επιλέχθηκα το 2014, όπου με τη Μαρία Βλάχου ήμασταν οι πρώτες επιχειρηματίες που είχαν επιλεγεί.

Και είναι κάτι το οποίο ήθελα να το πετύχω, να βάλουμε την μικρομεσαία επιχειρηματικότητα στην ατζέντα της Ελλάδας. Πάνω από το 90% των επιχειρήσεων στην Ελλάδα είναι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Άρα είναι πολύ σημαντικό να έχουμε αντιπροσώπευση και να δείχνουμε τι γίνεται και να μιλάμε.

Οπότε, ναι βέβαια ήταν πάρα πολύ σημαντικό για μένα. Κάθε αναγνώριση των προσπαθειών μου με κάνει να αισθάνομαι ένα βήμα πιο κοντά στην υλοποίηση των στόχων μου και του οράματός μου. Δε θα πω τόσο σαν επιβράβευση των κόπων, γιατί αυτό έρχεται από την επιχειρηματικότητα, δεν θα έρθει τόσο από τους τίτλους ή το μη κερδοσκοπικό έργο, θα έρθει από τη δουλειά στο μη κερδοσκοπικό έργο ή στην επιχειρηματικότητα. Επομένως, πέρα από την προσωπική επιβράβευση, αυτός ο τίτλος με βοηθά να συνεχίζω με μεγαλύτερο ζήλο και αγάπη τη μη κερδοσκοπική μου δράση αλλά και σε συνεργασία με την οικογένεια μου τις προσπάθειες για την προβολή της βελτίωση της εικόνας της χώρας μας στο εξωτερικό.Άλλωστε, ήταν ένα σημαντικότατο κίνητρο για να νιώσω ότι η Ελλάδα μπορεί να υπάρχει στο Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ μέχρι το 2020.

Θέλω να πω σε αυτό το σημείο, ότι το σημαντικό για μένα, δεν είναι όσο έχει κάποιος τον τίτλο όταν τον αποκτήσει. Γιατί ο τίτλος είναι τίτλος, θα μείνει στο βιογραφικό και θα έχω για πολλά χρόνια να λέω ότι κάποτε ήμουν κι εγώ Young Global Leader. Νομίζω αυτό που θα θελα να γίνει στην Ελλάδα, είναι η δουλειά που κάνει κάποιος, και σ΄ αυτό δεσμεύομαι κι εγώ, μετά τον τίτλο. Δηλαδή πόσο συνεχίζει κάποιος να κάνει έργο εφόσον ο τίτλος έχει φύγει. Γιατί όταν έχεις τον τίτλο όλα είναι ωραία. Το θέμα είναι να συνεχίζεις τη δουλειά μετά τον τίτλο, και αυτό είναι κάτι το οποίο θα ήθελα να δω στην Ελλάδα.

Γι΄ αυτό και θαυμάζω τους ανθρώπους που αποχωρούν από τα φώτα της δημοσιότητας αλλά παραμένουν να βοηθούν. Και αυτό στη ναυτιλία το έχουμε πάρα πολύ. Έχουμε πάρα πολλούς ανθρώπους της θάλασσας, καπεταναίους  και όχι μόνο, οι οποίοι συνταξιοδοτούνται και συνεχίζουν να βοηθάνε νέους ανθρώπους να πιστέψουν στη ναυτιλία μας.

 

Α.Κ.: Όντας από μικρή στον χώρο της ναυτιλίας, σας πέρασε ποτέ η ιδέα να ασχοληθείτε με άλλον τομέα;

Δ.Μ.: Από μικρή δούλευα πολύ συχνά τα καλοκαίρια στο ξενοδοχείο μας στη  Ζάκυνθο και επίσης έκανα και τα πρώτα μου επαγγελματικά βήματα στον τουρισμό καθώς σπούδασα Διοίκηση Τουριστικών Επιχειρήσεων. Οπότε το σχέδιο μέχρι τα 20 μου δεν ήταν να ασχοληθώ επαγγελματικά με τη ναυτιλία. Αλλά επειδή η ναυτιλία ήταν πάντα στο σπίτι μας, και ξυπνούσα και κοιμόμουν με τη ναυτιλία, το “μικρόβιο” της ναυτιλίας αναπτυσσόταν από νωρίς μέσα μου και γρήγορα άλλαξα κλάδο.

Αυτό που θα πω, και όντως δεν συμβαίνει σε πάρα πολλούς νέους των οποίων οι γονείς δραστηριοποιούνται στο χώρο της ναυτιλίας (και σε αυτό θαυμάζω πολύ τους γονείς μου και θέλω να τους το ανταποδώσω), είναι ότι με έκαναν να αγαπήσω πολύ τη ναυτιλία. Δηλαδή μου την παρουσίασαν και την έζησα με έναν δύσκολο τρόπο, δεν ήταν εύκολο, γιατί δεν υπήρχαν πάντα τα κινητά -το τηλέφωνο στο σπίτι χτύπαγε τρεις και τέσσερις η ώρα τα χαράματα-, δεν υπήρχαν τα emails, δεν υπήρχαν τα κοινωνικά δίκτυα, δεν υπήρχαν όλα αυτά που υπάρχουν σήμερα, ο τρόπος επικοινωνίας ήταν πολύ δύσκολος. Άρα δεν ήταν ένα επάγγελμα που στα μάτια μου ήταν εύκολο.

Ήταν όμως ένα επάγγελμα το οποίο κάθε μέρα του είναι διαφορετική, κάθε μέρα μαθαίνεις κάτι καινούριο. Υπάρχουν μέρες που μπορεί να έχουν περάσει και να έχω μιλήσει με δέκα χώρες, υπάρχουν συνέδρια στα οποία μπορεί να πάω και να συναντήσω πενήντα χώρες, υπάρχει η έκθεση των Ποσειδωνίων που έρχονται 22.000 άτομα από 90 χώρες. Άρα είναι φοβερό -και σε αυτό εκτιμώ συνέχεια την Ελλάδα και συνεχίζω να θέλω να μείνω σε αυτή τη χώρα- γιατί είναι μοναδικό να βλέπεις πως λειτουργούν  πολλές άλλες χώρες. Διότι η ναυτιλία έχει και το μαγικό τρόπο να μαθαίνεις πάρα πολλές κουλτούρες -αλλιώς μιλάς με τον Κινέζο, αλλιώς με τον Ιάπωνα, αλλιώς με τον Γερμανό, τον Αμερικάνο κ.ο.κ.

Όλα αυτά λοιπόν είναι εμπειρία και γνώσεις. Όπως και επίσης δεν υπάρχει εγχειρίδιο για τη ναυτιλία. Δεν ξέρουμε τι θα μας προκύψει κάθε μέρα, δεν ξέρουμε αν θα πάμε στο σπίτι μας νωρίς και αυτό σημαίνει ότι δεν έχουμε Χριστούγεννα, δεν έχουμε Πρωτοχρονιά, γιατί το καράβι δε σταματάει να δουλεύει. Γιατί οι άνθρωποι που είναι πάνω στο καράβι δεν έχουν Χριστούγεννα και Πρωτοχρονιά αν προκύψει ένα πρόβλημα. Άρα κι εμείς μαζί τους είμαστε από πίσω με τα κινητά -αυτό μας έχει κάνει πιο ευέλικτους- και μπορεί παραμονή Χριστουγέννων ή Πρωτοχρονιάς να φύγουμε από εκεί που είμαστε και να γυρίσουμε στο γραφείο γιατί υπάρχει μία έκτακτη ανάγκη που θα πρέπει να αντιμετωπίσουμε.

Ο χώρος της ναυτιλίας είναι επομένως πολύ ιδιαίτερος! Καμιά μέρα δεν μοιάζει με την προηγούμενη και κάθε μέρα σίγουρα έχει να σου μάθει κάτι καινούριο. Απαιτεί αφοσίωση και επαγρύπνηση 24 ώρες το 24ωρο, 7 μέρες την εβδομάδα, καθώς όπως είπα, το βαπόρι στη θάλασσα δεν γνωρίζει γιορτές, αργίες και Σαββατοκύριακα. Και ναι μεν δραστηριοποιούμαι κυρίως στη ναυτιλία, αλλά η δράση μου στον τομέα του τουρισμού, λόγω της αγάπης μου γι αυτή τη χώρα, δεν θα σταματήσει ποτέ.

 

Α.Κ.: Τη δραστηριοποίησή σας κατ΄ αποκλειστικότητα στο εξωτερικό όταν ξέσπασε η κρίση την σκεφτήκατε;

Δ.Μ.: Όχι και είμαι απόλυτη σε αυτό. Καταρχάς δεν είναι τόσο εύκολο, όπως είπα και πριν, για έναν επιχειρηματία να εγκαταλείψει τη χώρα στην οποία δραστηριοποιείται και να φύγει. Όταν έχεις επενδύσει σε μία χώρα το έχεις κάνει, τονίζω ξανά, γιατί αγαπάς πολύ αυτό που κάνεις.

Είναι αυτό που λέμε κι εμείς στη ναυτιλία ότι «ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται». Και αυτό που θέλω να πω είναι ότι εμένα η κρίση με βρήκε με μία πάρα πολύ ωραία ομάδα ανθρώπων, άρα δεν θα άφηνα ποτέ την ομάδα μου και να φύγω. Γιατί άλλο ένα πράγμα που ο μικρομεσαίος επιχειρηματίας στην Ελλάδα πρέπει να έχει στο μυαλό του είναι ότι η ομάδα του είναι και η οικογένειά του. Στο γραφείο μας είμαι μαζί πάνω από 8-10 ώρες την ημέρα. Ζούμε πιο πολύ μαζί απ΄ ότι με τα παιδιά μας. Εγώ έχω την τύχη να έχω κοντά τους γονείς μου και την αδερφή μου, αλλά ζούμε πιο πολύ εδώ, όλοι οι άνθρωποι που δουλεύουν στην ομάδα μου βλέπουν πιο πολύ εμένα από ότι τους οικείους τους. Άρα δενόμαστε. Και στην κρίση, αυτό το οποίο θέλω να πω, είναι ότι εμείς σαν ομάδα ήρθαμε πιο κοντά και τα αποτελέσματα είναι καλύτερα.

Όμως θα πω κιόλας, ότι σε αυτήν την χώρα κάναμε την κρίση brand name, όπου μόνο γι’ αυτό είμαστε γνωστοί. Όταν κάποιος γράψει “κρίση” στο google θα βγει από κάτω και η Ελλάδα. Και γιατί κάναμε την κρίση brand name και δεν κάναμε τα καλά της χώρας; Γιατί αρκετές χώρες και με προβλήματα και με θέματα, ακόμα και με πολέμους, βγάζουν προς τα έξω ικανές επιχειρήσεις, μεγάλες start-ups, κάνουν επενδύσεις;

Η κρίση φέρνει ευκαιρίες για όσους είναι διατεθειμένοι να τις δουν και να τις αξιοποιήσουν. Ζούμε σε μια όμορφη χώρα, που μπορεί να μας παράσχει πολλά για να μείνουμε εδώ και να πάμε μπροστά, όπως μας αξίζει. Ηχούμε ειρήνη, έχουμε δημοκρατία. Η κρίση στα κινέζικα σημαίνει και ευκαιρία. Άρα γιατί να μην το δούμε και σαν ευκαιρία;

Προσωπικά με βρήκε και ηλικιακά -γιατί πάντα να λέμε και το που σε βρίσκει η κρίση- δε θα πω στη μέση, γιατί ακόμη έχω αρκετά χρόνια (γέλια), αλλά θέλω να πω ότι δεν με βρήκε στην αρχή, δεν με βρήκε ούτε στο τέλος. Με βρήκε σε μία ηλικία, στην οποία έτσι κι αλλιώς θα δούλευα και θα πάλευα πάρα πολύ.  Άρα οι γυναίκες, και αυτό το χαρακτηριστικό τους που θα πω ταιριάζει και στις προηγούμενες ερωτήσεις, αντιδρούμε καλύτερα στην κρίση. Όπως και γενικότερα στην ιστορία οι γυναίκες αντιδρούσαν καλύτερα μετά τον πόλεμο. Στον πόλεμο πολεμάγανε οι άνδρες, την κοινωνία όμως μετά την έφτιαχναν οι γυναίκες. Εκείνες μάζευαν τα κατάλοιπα του πολέμου και όλο αυτό τον χαμό που γινόταν, και την οικογένεια. Οι άνδρες γυρνάγανε, καταπτοημένοι από τον πόλεμο, κουρασμένοι -νομίζω ότι και αυτή η κρίση ήταν κάτι τέτοιο. Έγινε ένας “πόλεμος”, δεν γύρισαν πίσω οι άνδρες μας εδώ ήταν, αλλά νομίζω ότι βγήκαμε αρκετές γυναίκες προς τα έξω, και αυτό το βλέπω σε αρκετές οικογένειες πια. Δηλαδή η γυναίκα έχει πάρει θέση στη δουλειά-θέση ευθύνης. Και λόγω βέβαια της κρίσης δεν μπορούν πια να μη δουλεύουν και οι δύο. Οπότε αυτό τη δυνάμωσε. Άρα ναι, δεν μετανιώνω για την απόφασή μου να μην φύγω από την Ελλάδα και να προσπαθήσω με όσα έχω, εδώ που είμαι. Η κρίση είναι για τους δυνατούς και αυτό φάνηκε, καθώς επιχειρήσεις που συστάθηκαν την εποχή που στην Ελλάδα υπήρχε εύκολο χρήμα και όλοι είχαν τη δυνατότητα να επιχειρήσουν, δεν τα κατάφεραν.

Μέσα επίσης από την εμπειρία μου ως Πρόεδρος του iforU αλλά και από την ενασχόληση μου με τους νέους λόγω του YES Forum, πρέπει να παραδεχτώ πως υπάρχουν λαμπρά επιχειρηματικά μυαλά και ιδέες, τόσο στον τομέα της ναυτιλίας, του τουρισμού όσο και του τροφίμου, οι οποίοι αποτελούν  τους βασικούς πυλώνες της ελληνικής οικονομίας. Αυτό που λείπει  είναι να βρουν την κατάλληλη στρατηγική που θα κάνει την ιδέα πράξη.

Και αυτό που επίσης θα πω είναι ότι αυτή η κρίση έδειξε αρκετές ψεύτικες καταστάσεις που υπήρχαν, γιατί ξεκαθάρισε δηλαδή πολλά κακώς κείμενα της ελληνικής κοινωνίας. Ξεκαθαρίζει ακόμα, κάποια μπορεί να μην ξεκαθαριστούν, αλλά σίγουρα κάθε κρίση ξεκαθαρίζει. Μου είπε την προηγούμενη εβδομάδα μία γνωστή μου -λέγαμε για σεισμούς λόγω του ότι ταρακουνιόμαστε τον τελευταίο καιρό- και μου έλεγε ότι οι παλιοί έλεγαν “σεισμός-σωσμός”, ότι ο σεισμός ρίχνει κάτω τα κακά κτήρια, οπότε μετά χτίζονται καλύτερα. Οπότε μας κάνει καλύτερους. Οπότε θα πω ότι, επειδή είμαστε και μία σεισμογενής χώρα, έχουμε “ταρακουνηθεί” αρκετά τα τελευταία δέκα χρόνια.

 

Α.Κ.: Θα θέλατε το παιδί σας να ακολουθήσει τα δικά σας επαγγελματικά βήματα;

Δ.Μ.: Κάθε επιχειρηματίας και κάθε άνθρωπος που δημιουργεί κάτι, σίγουρα θέλει αυτό να μην σταματήσει απότομα, και θα ήθελε να περάσει σε κάποιους ανθρώπους που το πονάνε, το αγαπάνε. Άρα ναι, θα ήθελα να ακολουθήσει αυτό που κάνω, γιατί ξέρω ότι μπορώ να τη βοηθήσω, να της πω αρκετές συμβουλές, όπως έκαναν και οι γονείς μου με μένα, και αυτό θα το λέω πάντα, ότι είμαι πάρα πολύ τυχερή που είχα σαν “supervisors”, σαν αφεντικά τους γονείς μου, γιατί έμαθα πάρα πολλά πράγματα. Οπότε ναι, σίγουρα θα ήθελα να συνεχίσει, εφόσον, όπως είπα πριν, το πονάει και το αγαπάει όπως κι εγώ. Δηλαδή, αν δω ότι δεν είναι το όνειρό της αυτό, ότι δεν αυτό που θέλει, δεν θα ήθελα να το συνεχίσει και θα ήθελα να ασχοληθεί με κάτι άλλο.

Ακούμε πολλές έρευνες που λένε ότι πια τα επαγγέλματα ο νέος στη ζωή του τα αλλάζει δυο και τρεις φορές. Όχι θέση σε εταιρεία, επάγγελμα. Άρα ποτέ δε ξέρουμε τι μπορεί να συμβεί, η τεχνολογία κάνει θαύματα και δεν ξέρουμε πως θα εξελιχθεί όλο αυτό. Η κόρη μου είναι 9 ετών και από τώρα έρχεται στο γραφείο και συμβάλλει και εκείνη με το δικό της τρόπο. Σε 10 με 15 χρόνια που θα κάνει τα πρώτα της επαγγελματικά βήματα, δεν γνωρίζω αν  οι οικογενειακές μας επιχειρήσεις θα υπάρχουν ή αν θα είναι στη μορφή που είναι σήμερα, καθώς τα πράγματα συνεχώς αλλάζουν και εξελίσσονται. Αυτό όμως που γνωρίζω και προσπαθώ από τώρα να κάνω με τη μικρή, είναι να της μεταδώσω την αγάπη μου για τη ναυτιλία και τον τουρισμό, όπως έκαναν και οι γονείς μου σε εμένα. Να γνωρίζει τη δουλειά όπως είπα, να έρχεται και να βλέπει τους ανθρώπους που εργάζονται, να καταλαβαίνει ότι δεν έρχονται εύκολα τα πράγματα, δεν είναι όλα δεδομένα, είναι τυχερή γι΄ αυτά που έχει, αλλά από πίσω κάποιοι παλεύουν και εργάζονται για να τα έχει.

Άρα άλλο ένα πράγμα το οποίο θέλω να της μεταφέρω είναι να μη θεωρεί δεδομένα αυτά που έχει, αλλά να ξέρει ότι είναι τυχερή που τα έχει, γνωρίζοντας ότι κάποιοι πάλεψαν γι΄ αυτό. Ότι κάποιος κόπιασε για να έχει όλο αυτό που έχει.

 

Α.Κ.: Το 2016 ήρθε το 1ο Young Executives Shipping Forum (YES Forum) ως μια εξελικτική πρωτοβουλία σας με στόχο τη δημιουργία ενός ανοιχτού διαλόγου μεταξύ των Decision Makers της Ναυτιλίας και των Νέων Στελεχών. Θα θέλαμε να μας δώσετε μερικά στοιχεία γι’ αυτό.

Δ.Μ.: Το YES Forum ήρθε σαν ο πρώτος διάλογος νέων και ανθρώπων της ναυτιλίας, γιατί, όπως και στο να γνωρίσουν τα Ποσειδώνια -αυτή τη πολύ σημαντική ναυτική έκθεση που μας κάνει περήφανους παγκοσμίως- και αυτό το έκανα γιατί, μιλώντας σε πολλά πανεπιστήμια και σχολεία, είδα ότι ένα παράπονο των νέων είναι ότι δεν έχουν φωνή. Δεν ακούγαμε ποτέ τη δική τους κριτική ή πως εκείνοι βλέπουν το χώρο. Πολλές φορές κι εγώ η ίδια έκρινα κάποιους νέους που δεν πάλευαν πολύ, αλλά είδα ότι αρκετοί εξ αυτών, σπούδαζαν π.χ. ναυτιλιακά, χωρίς να έχουν κανέναν άνθρωπο στη ναυτιλία, απλά γιατί αγάπησαν τη ναυτιλία μέσα από το διάβασμα, μέσα από αυτά που άκουγαν, μέσα από την ιστορία. Όπως βλέπουμε ότι πολλά παιδιά έρχονται να σπουδάσουν ναυτιλία και τα περισσότερα δεν είναι από παραθαλάσσιες περιοχές. Άρα αυτό σημαίνει ότι το κάνουν επειδή το πιστεύουν.

Ειδικότερα λοιπόν, στο «1ο Young Executives Shipping Forum», το οποίο πραγματοποιήθηκε στα πλαίσια των Ποσειδωνίων 2016, έλαβαν μέρος περισσότεροι από 1300 συμμετέχοντες, ανάμεσα τους στελέχη 300 Ναυτιλιακών Εταιρειών και φοιτητές από 60 Πανεπιστήμια Ελλάδας και εξωτερικού.

Η προσπάθεια συνεχίστηκε και στέφθηκε με επιτυχία όταν τον Μάιο του 2017, διοργανώθηκε ο επόμενος διάλογος, το «YES toSea Tourism» στα πλαίσια των Posidonia Sea Tourism 2017 στο οποίο συμμετείχαν περισσότεροι από 600 νέοι.  Ήταν ήταν πολύ σημαντικό γιατί είναι τα πρώτα συνέδρια υπό την αιγίδα των υπουργείων Παιδείας, Ναυτιλίας και Τουρισμού. Θεωρώ πάρα πολύ σημαντικό το ότι καταφέραμε να βάλουμε αυτά τα τρία υπουργεία μαζί. Είναι από τα μόνα συνέδρια που το έχουν αγκαλιάσει δεκάδες πανεπιστήμια από όλη την Ελλάδα, και το πιο σημαντικό, οι συμμετέχοντες. Γιατί και στα δύο συνέδρια ξεπεράσαμε τους 2.000

Αυτό που επιδιώκουμε είναι η νέα γενιά να έρθει πιο κοντά στην ιστορία της ναυτιλίας και του τουρισμού μας, να γνωρίσει τις καταξιωμένες εκθέσεις των Ποσειδονίων και τον τρόπο δικτύωσης σε αυτές. Με αυτόν τον τρόπο πιστεύουμε πως συμβάλουμε στη δημιουργία της επόμενης γενιάς που θα στελεχώσει τις θέσεις εργασίας, θα συνεχίσει την ιστορία μας αλλά και θα κληθεί να διατηρήσει την πρωτιά παγκοσμίως.

Η ναυτιλία είναι ένας ιδιαίτερα γοητευτικός κλάδος, ο οποίος απαιτεί να έχεις γερό στομάχι, να είσαι αφοσιωμένος στη δουλειά σου χωρίς να κοιτάς το ρολόι. Παράλληλα όμως μπορεί να σου προσφέρει πολλά. Κάθε μέρα είναι διαφορετική, κάθε μέρα αντιμετωπίζεις μια διαφορετική περίπτωση και έρχεσαι σε επαφή με ανθρώπους από διαφορετικές γωνιές του κόσμου.

Ο λόγος που δημιουργήσαμε το YES είναι για να δοθεί η δυνατότητα στους νέους που θέλουν να μπουν στη ναυτιλία αλλά και τα στελέχη της να έρθουν σε επαφή, να κάνουν διάλογο και να ανταλλάξουν απόψεις. Μόνο αν είμαστε σε επαφή και συνεργαστούμε θα μεταλαμπαδευτεί η γνώση και η εμπειρία και θα μπορέσουμε να παραμείνουμε πρώτη δύναμη του κόσμου.

Αυτό λοιπόν το οποίο λέω, και θέλουμε να περάσει μέσα από το YES, είναι να ακούσουμε και να απαντήσουμε. Άρα το YES τολμάει να μην έχει μόνο τις παρουσιάσεις και να μην ακούει, γιατί άλλο ένα θέμα είναι ότι οι νέοι κουράζονται και βαριούνται να πηγαίνουν σε συνέδρια που μόνο ακούνε. Δεχτήκαμε πάνω από 300 ερωτήσεις από τα παιδιά και νομίζω ότι αν καθόμασταν και  λίγο παραπάνω θα είχαμε δεκάδες ακόμη ερωτήσεις. Άρα βλέπουμε και μέσα από τις ερωτήσεις τι τα βασανίζει, και μετά να τα συζητάμε για να μπορέσουμε να βρούμε λύσεις.

Αυτό που παρατηρώ στους νέους, και ξαναλέω δουλεύοντας πολύ μαζί τους και με πολλή αγάπη, είναι ότι -και ίσως η κρίση αυτή θα μας κάνει καλό και σε αυτό- δεν αφοσιώνονται κάπου. Βλέπω πάρα πολλούς που τρέχουν δεξιά κι αριστερά -είναι καλό  αυτό, δεν είναι κακό- αλλά χωρίς κάποιο στόχο. Οι νέοι σήμερα διστάζουν να προσπαθήσουν, να αφοσιωθούν και να δεσμευτούν, χωρίς βέβαια αυτό να αντικατοπτρίζει την πλειοψηφία. Φυσικά και υπάρχουν νέοι που μπορούν να προσφέρουν πολλά στον κλάδο μας. Αυτό που θα συνιστούσα στους νέους είναι να αφοσιωθούν στον στόχο τους, να προσπαθούν και να προσδοκούν την επίτευξή του.

Επιπλέον, οι νέοι αυτόν τον καιρό είναι πάρα πολύ τυχεροί, υπάρχουν δεκάδες συνέδρια και ενημερώσεις, υπάρχουν πάρα πολλές εκδηλώσεις που είναι προς τιμήν τους, εκτός από το YES, οπότε για μένα είναι σημαντικό ότι πρέπει να έχουν τα αυτιά και τα μάτια τους ανοιχτά, να ενημερώνονται για την επικαιρότητα, να ακούν τους παλαιότερους που έχουν την εμπειρία των ετών αλλά να προσπαθούν πάντα να κάνουν το επόμενο βήμα και να σκέφτονται “out of the box”. Και να προσπαθήσουν λίγο να σηκώνονται μετά την αποτυχία. Ευκαιρίες υπάρχουν για όλους εκεί έξω αρκεί να είναι προετοιμασμένοι να τις αναγνωρίσουν και αποφασισμένοι να τις κρατήσουν. Πάρα πολλοί ας πούμε μου λένε “μα έστειλα email σε πάρα πολλές ναυτιλιακές και δε βρήκα δουλειά”. Μα αν δεν βρεις, πρέπει να το παλέψεις αλλιώς. Ή “μα πώς να πάω να μιλήσω στον τάδε ομιλητή γιατί τον σέβομαι ή είναι πολύ σημαντικός”. Δεν είναι κακό να σεβόμαστε. Απλώς όταν μετά από το να μην παλεύουμε γι΄ αυτό που πιστεύουμε, κατηγορούμε ένα σύστημα ή μία κοινωνία ή έναν θεσμό, εκεί διαφωνώ. Δηλαδή, δεν μπορείς να βγάζεις συμπέρασμα αν δεν παλέψεις πραγματικά.

Όταν λοιπόν αυτοί οι νέοι που ήρθαν και μας ζήτησαν την συμβουλή μας και τους δώσαμε απλές συμβουλές (πίστευε σε αυτό που κάνεις, συνέχισε να γυρίζεις και να «μυρίζεις», μάθε, διάβασε), αντιλαμβάνομαι ότι άλλο ένα πράγμα που κάνουν λανθασμένα είναι π.χ. το ακόλουθο: όταν λένε “θέλω να μπω στη ναυτιλία”. Πολύ ωραία γιατί; “Γιατί έχω ακούσει ότι είναι ωραίος κλάδος”. Tέλεια. Kαι τι έχεις διαβάσει πάνω σε αυτό; Έχεις ενημερωθεί; Ποια είναι τα είδη των βαποριών, τι ναυτιλιακές υπάρχουν, τι γίνεται; Εκεί παίρνουμε τις απαντήσεις ότι “δεν το ξέρω, έχετε δίκιο”.

Εκεί λοιπόν, λέω ότι είναι σημαντικό, ο νέος που θέλει να επιχειρήσει ή να σπουδάσει κάτι ή σπουδάζει, πρέπει να εκμεταλλευτεί αυτό το χρονικό διάστημα και να μορφωθεί πάνω στον κλάδο που σπουδάζει. Να τρέξει πολύ, να ξενυχτίσει, να καθυστερήσει. Βλέπω σαββατοκύριακα γίνονται πολλά, βλέπω π.χ. στις εκδηλώσεις που μιλάω και έχω από κάτω ως ακροατήριο τους γονείς. Έρχονται οι γονείς και μου ζητάνε μία χάρη για τα παιδιά και η απάντησή μου ποια είναι; Να έρθει το παιδί σου. Γιατί είσαι εσύ εδώ και δεν είναι το παιδί σου; Έχεις δουλειά; “Έχω”. Μάλιστα, και γιατί να είσαι εσύ εδώ τότε και όχι το παιδί σου. “Ναι ξέρετε, είχε μία άλλη δουλειά και δεν μπορούσε να έρθει”. Ναι αλλά δεν γίνεται όμως. Αν πάντα του το φέρνεις έτοιμο, δεν αρκεί. Γιατί ακούω και άλλα, όπως “θα πάει το παιδί μου να δουλέψει για x ποσό;” Ναι θα πάει να δουλέψει για x ποσό και θα εξελιχθεί. Γιατί κανένας εργοδότης δεν θα χάσει έναν άξιο υπάλληλο.

Εγώ έχω πολλά παραδείγματα νέων οι οποίοι έκαναν εντελώς άσχετες δουλειές από την ναυτιλία και μπήκαν στο γραφείο. Θα πω ένα παράδειγμα, τώρα τελευταία είχα ένα κορίτσι που δούλευε σαν σερβιτόρα σε κάποια καφετέρια, γιατί αυτή είναι και η πιο εύκολη λύση, και όταν της είπα ότι αν βάλεις αυτόν τον στόχο θα είσαι μαζί μας μέσα στον επόμενο μήνα από τη στιγμή που θα το κάνεις, μέσα σε τρεις μήνες πέρασε τα μαθήματα, πήρε το πτυχίο της, προσελήφθη στην εταιρεία μας, και αυτήν τη στιγμή είναι από τους καλύτερους υπαλλήλους που έχω αναλογικά με το χρόνο που έχει δουλέψει στην εταιρεία.

Επίσης οι νέοι θα πρέπει να συμμετέχουν περισσότερο σε εθελοντικές δράσεις. Αυτά που θα μάθουν και οι εμπειρίες που θα πάρουν είναι πολλές και σίγουρα θα τους βοηθήσουν στα πρώτα βήματα της καριέρας του και όχι μόνο. Είμαι σίγουρη πως αυτό θα σας απαντήσουν και οι εθελοντές.

Συμφωνώ ότι κάποιοι δεν έχουν βρει τον άνθρωπο που θα τους εμπνεύσει ή θα τους βοηθήσει. Εγώ παίρνω και τη δική μας ευθύνη. Αλλά πρέπει κι εκείνοι να το κυνηγήσουν. Υπάρχουν ανοιχτές πόρτες, κάτι που δεν είχαμε εμείς, που ήταν πιο πολύ του τύπου χτύπα-χτύπα και κάποια στιγμή θα ανοίξει η πόρτα.

 

Α.Κ.: Η ελληνική ναυτιλία πώς βίωσε την κρίση; Και πώς αναμένεται να εξελιχθεί εξερχόμενη από την περίοδο των μνημονίων;

Δ.Μ.: Η ναυτιλία είναι ένα διεθνές επάγγελμα, δεν είναι ελληνικό, και θα ήθελα εδώ να θέσω και τη δική μου άποψη για όλο αυτό που συζητείται συχνά για την ελληνική ναυτιλία. Τα βαπόρια διαχειρίζονται φορτία παγκοσμίως και τα περισσότερα φορτία που μεταφέρουν δεν έρχονται στην Ελλάδα, ούτε κινούνται στη Μεσόγειο με προορισμό την Ελλάδα. Μπορεί να πάνε στην Κίνα, στην Αφρική, στην Αυστραλία. Άρα μιλάμε για ένα παγκόσμιο επάγγελμα. Άρα εάν φορολογήσουμε την ελληνική ναυτιλία, εάν δηλαδή πρέπει η ελληνική ναυτιλία να θεωρηθεί μέρος της ελληνικής ναυτιλίας, θα πρέπει αντίστοιχα να υπάρχει ένα παγκόσμιο φορολογικό σύστημα για όλους όσους δουλεύουν στη ναυτιλία. Γιατί οι εταιρείες σαν τη δική μας που η δουλειά μας γίνεται στην Ελλάδα, φορολογούμαστε κανονικά απ΄ την Ελλάδα. Και η ναυτιλία σ΄ αυτό το σημείο θέλω να πω ότι στην Ελλάδα στηρίζει περίπου 300.000 οικογένειες και υπάρχουν πάρα πολλές εταιρείες παροχής υπηρεσιών γύρω από τη ναυτιλία. Οι εταιρείες αυτές φυσικά επηρεάζονται τόσο από την εθνική όσο και από την παγκόσμια κρίση. Υπήρχαν εταιρείες που έκλεισαν, άλλες που μείωσαν το προσωπικό τους για να ανταπεξέλθουν, αυτές που προσαρμόστηκαν και εκείνες που διεύρυναν τις δραστηριότητές τους και αύξησαν την κερδοφορία τους.

Θα πω επίσης όμως ότι οι Έλληνες εφοπλιστές είναι οι μόνοι που δίνουν εθελοντικά φόρο, κάτι που μπορούν να μην το κάνουν. Προσπαθούν ωστόσο και επενδύουν σε πολλά πράγματα, έχουν βοηθήσει πάρα πολλά νοσοκομεία, πάρα πολλά μη κερδοσκοπικά σωματεία, έχουν δωρίσει αυτοκίνητα, πυροσβεστικά οχήματα, αλλά μπορούμε να την κατηγορήσουμε επειδή αυτό δεν το φωνάζει και δεν το διατυμπανίζει στις τηλεοράσεις; Νομίζω πως αυτός που βοηθάει πραγματικά δε θέλει να το διαφημίζει. Δεν είναι κακό για όσα βγαίνουν προς τα έξω, αλλά πιστεύω αν κάποιος θέλει να βοηθήσει, θα το κάνει κι ας μην αυτό φανεί προς τα έξω. Όπως έχουν βοηθήσει πάρα πολλά χρόνια οι εφοπλιστές, κάτι που θα διαπιστώσει όποιος διαβάσει ιστορία. Οι εφοπλιστές έχουν βοηθήσει πάρα πολλές φορές την Ελλάδα να βγει από την κρίση. Άρα γιατί πρέπει να στεκόμαστε σε αυτό που πιστεύει η κοινωνία, ότι δεν βοηθήσαμε; Και έχουν βοηθήσει, και βοηθάνε και θα συνεχίσουν να βοηθάνε. Αλλά είναι πολύ σημαντικό να έχουν και την εύνοια της κοινωνίας, γιατί το έχω ξαναπεί, είμαστε νούμερο ένα στον κόσμο. Αυτό και μόνο είναι κάτι που πρέπει να μας κάνει πολύ υπερήφανους, δεν είναι κάτι λίγο.

Από την άλλη, το εμπόριο μέσω των βαποριών -επειδή η ναυτιλία διαχειρίζεται το 95% του παγκοσμίου εμπορίου, και θα ξαναπώ η Ελλάδα μας το 20%- δεν μπορεί να μην επηρεαστεί από την οικονομική κρίση. Όταν σταματάνε τα φορτία όπως ήταν, όταν μειώνονται οι ανάγκες του κόσμου, όταν υπάρχει οικονομική κρίση, θα χτυπήσει και τη ναυτιλία. Άρα η ναυτιλία πέρασε μία πολύ σοβαρή κρίση.

Τώρα τα μνημόνια, δε νομίζω ότι αφορούν τη ναυτιλία, γιατί οι περισσότεροι είναι εδώ ακόμα, βοηθάνε την ελληνική οικονομία, πληρώνουν για τα γραφεία τους, έχουμε περίπου 1000 ναυτιλιακές εταιρείες, έχουνε χιλιάδες υπαλλήλους, ελληνικές οικογένειες και παρόλη την κρίση και τα χτυπήματα, παρέμειναν εντός των τειχών. Άρα θα πω ότι όποιος αμφιβάλλει, νομίζω ότι δεν έχει διαβάσει ιστορία. Για να δει τι έχει γίνει.

Συνοψίζοντας, η ναυτιλία καθώς είναι ένας κλάδος που εξαρτάται από την παγκόσμια οικονομία ήταν λογικό να επηρεαστεί και να βιώσει την κρίση για περίπου 7 χρόνια. Παρόλα  αυτά συνεχίζει και παραμένει στην κορυφή.

Η ναυτιλία έχει ως κέντρο τον άνθρωπο και αυτός είναι και ένας από τους λόγους που η ελληνική ναυτιλία κατέχει την πρωτοκαθεδρία στο παγκόσμιο γίγνεσθαι.

 

Α.Κ.: Κλείνοντας, θα ήθελα να μας πείτε ποια θα ήταν η συμβουλή σας προς όλους εκείνους που επιθυμούν να ξεκινήσουν κάτι νέο στον χώρο της επιχειρηματικότητας, αλλά και σε εκείνους που παλεύουν να παραμείνουν βιώσιμοι, στην Ελλάδα του 2018.

Δ.Μ.: Είναι πάρα πολύ βασικό ότι όταν ξεκινάμε κάτι, δεν υπάρχει μαγική συνταγή. Ούτε μπορούμε να ξέρουμε αν αυτό θα επιτύχει ή θα αποτύχει. Άρα όποιος επιθυμεί να ξεκινήσει κάτι νέο στον χώροι της επιχειρηματικότητας, πρέπει να το ξεκινήσει με πάρα πολλή υπομονή κι επιμονή για να έρθει το αποτέλεσμα.

Πρέπει σίγουρα στο πρακτικό μέρος να κάνει έρευνα σε αυτό που θέλει να επιχειρήσει, να δει ίσως αν έχουν τρέξει παρόμοιες ιδέες και αν υπάρχουν κοινωνικά και πως πηγαίνουν. Είναι βασικό να μιλήσει με αρμόδιους και να δει το νομικό πλαίσιο, δηλαδή να δει νομικά πως γίνεται όλο αυτό, όπως και φορολογικά, γιατί είναι ένα πολύ βασικό κομμάτι. Είναι βασικό να εξερευνήσει το κοινό που απευθύνεται, δηλαδή έχει κοινό, θα έχει κοινό μακροπρόθεσμα; Nα δει δηλαδή την ιδέα του πως μπορεί να τρέξει στην πάροδο των ετών και όχι προσωρινά. Πολύ χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του frozen yogurt, όπως θα θυμόμαστε. Που ό,τι γίνεται μόδα βλέπουμε δεκάδες μαγαζιά να ανοίγουν και μετά να κλείνουν. Θεωρώ ότι δεν μπορείς να βλέπεις σε μία γειτονιά ανά δεύτερο μαγαζί frozen yogurt. Μα πόσο frozen yogurt θα φάμε; Δηλαδή πόσα χρόνια θα το τρώμε; Kαι πόσο θα το τρώμε, όταν μπορείς να το φας μόνο το καλοκαίρι; Άρα ανοίγεις μία επιχείρηση η οποία είναι δίπλα και παραδίπλα και παραδίπλα με δεκάδες άλλες, οι οποίες το χειμώνα δε θα χουνε δουλειά. Αυτός λοιπόν είναι ο ενθουσιασμός στη μόδα. Τώρα ακούω πάρα πολλούς να θέλουν να κάνουν τουριστικά ξεκινήματα. Δεν είναι κακό, απλώς πρέπει να γίνεται με γνώση των πραγμάτων. Να βλέπουμε αν αυτό μπορεί να πετύχει και όχι γιατί είναι μόδα, αλλά γιατί θα επιμείνουμε σε αυτό. Εμείς εδώ στη γειτονιά δεν ξέρω αν έχουμε ακόμα κανένα frozen yogurt και νομίζω ότι πριν 3,4 χρόνια μπορεί να χαμε και 10-15 τέτοιου είδους μαγαζιά.

Αυτό που επίσης είναι πολύ βασικό είναι ο νέος να μη φοβάται να αποτύχει. Και να προσπαθήσει να επιτύχει. Άρα να μην φοβούνται την αλλαγή, να είναι ευέλικτοι, πάρα πολύ βασικό, να είναι έτοιμοι να αλλάξουν πολύ γρήγορα. Και αυτό που επίσης είναι σημαντικό είναι ότι ο επιχειρηματίας είναι ο άνθρωπος που αποφασίζει να δουλέψει 100 ώρες την εβδομάδα για τον εαυτό του, αντί 40 για κάποιον άλλο. Οπότε αυτό σημαίνει ότι δεν έχει σαββατοκύριακα. Μάλιστα την προηγούμενη εβδομάδα μίλαγα με έναν επιχειρηματία, ο όποιος δεν είναι νέος, αλλά έχει περάσει από πολλές θέσεις μέχρι να επιχειρήσει, ήταν στο δημόσιο, ήταν υπάλληλος σε μεγάλη πολυεθνική και τώρα επιχειρεί μόνος του. Μου λέει “εντάξει αυτό που ζω, ναι μεν είναι δημιουργικό, ξυπνάω, κοιμάμαι, ενθουσιάζομαι, μπορεί να ξυπνήσω 3 τα χαράματα να κρατήσω σημειώσεις για μια ιδέα που ήρθε μες στον ύπνο μου, αλλά δεν υπάρχει Σάββατο και Κυριακή”. Δεν υπάρχει επομένως πρόγραμμα.

Πολλές φορές βλέπει αρκετός κόσμος επιχειρηματίες, νέους η μεγαλύτερους που έχουμε καταφέρει κάποια πράγματα και βγάζουμε αυτήν την αισιοδοξία, και νομίζουν ότι όλα είναι καλά. Δηλαδή βλέπει αυτή την χαρά που έχουμε, γιατί όταν πας να μιλήσεις γι΄ αυτό που κάνεις θα παθιαστείς, θα λαμπυρίσουν τα μάτια σου, και αν το αγαπάς πολύ θα φανεί. Αλλά δεν είναι μόνο αυτό, είναι πολλά μέχρι αυτό το σημείο, όπως πολύ τρέξιμο.

Εκείνους που παλεύουν να παραμείνουν στον χώρο θα τους συμβούλευα να παρακολουθούν τις εξελίξεις και να μην φοβούνται την αλλαγή. Θα πρέπει να προσαρμόζονται και να εξελίσσονται στις ανάγκες τις αγοράς και τις τεχνολογίας. Έρχονται πολλοί άνθρωποι και μου ζητούν βοήθεια ή θέλουν να συμμετέχουν σε κάποιες από τις δραστηριότητές μου, όπως προείπα, αλλά όταν τους ζητάω να συμμετέχουν σε κάποια εκδήλωση ή να συναντηθούμε απόγευμα ή σαββατοκύριακο σπάνια μπορούν. Αν δεν κάνουμε θυσίες και αν δεν αλλάξουμε τρόπο σκέψης και νοοτροπία δυστυχώς η αλλαγή δεν θα έρθει.

Τέλος, άλλο ένα πράγμα το οποίο τους συμβουλεύω είναι να μην ξεχνούν από πού ξεκίνησα, ποιοι τους στήριξαν, ποιοι ήταν κοντά τους. Και όταν είναι τα φώτα της δημοσιότητας, τότε να κάνουν τις κινήσεις για το μετά. Όταν η εταιρεία πηγαίνει πολύ καλά, να μην μείνουν μόνο σε αυτό. Εκεί να χτίσουν την στρατηγική και να μπορέσουν να πάρουν τα ρίσκα για κάτι καλύτερο. Γιατί άλλο ένα θέμα των επιχειρηματιών, είναι ότι την εποχή που πάμε πάρα πολύ καλά, δεν σκεφτόμαστε τι θα γίνει όταν αυτό αλλάξει. Οπότε όταν έρθει, βιώνουμε ένα σοκ. Αυτό λοιπόν που λέμε «ο καλός ο καπετάνιος στη φουρτούνα φαίνεται».  Όταν έρθει η φουρτούνα, να έχεις κάνει καλή διαχείριση.

 

Α.Κ.: Σας ευχαριστώ θερμά.

 

Η Δανάη Μπεζαντάκου θα συμμετάσχει ως ομιλήτρια στο συνέδριο “Game Changer in Women of Influence”, το οποίο διοργανώνεται για 2η χρονιά, στη Στέγη Ιδρύματος Ωνάση, στις 5 Φεβρουαρίου 2018.

Πρώτη δημοσίευση: ysterografa.gr

02/02/2018